Historia

W 1946 r. ówczesny docent Politechniki Lwowskiej Władysław Herman, mając za asystenta studenta IV roku Jana Kossakowskiego, zorganizował Katedrę Ogólnej Hodowli Zwierząt na Wydziale Rolnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W 1947 r. zajmowali oni tylko jeden pokój w gmachu przy ulicy Rakowieckiej. Równocześnie przyznano Katedrze pomieszczenia pałacu majątku Brwinów, w którego posiadanie Uczelnia weszła w wyniku reformy rolnej. Pałac był w 60% zrujnowany, jego remont ukończono w 1949 r. i datę tę można uznać za realny moment powstania Katedry Ogólnej Hodowli Zwierząt przy Wydziale Rolnym SGGW.

W okresie tym oprócz prof. Władysława Hermana i Jana Kossakowskiego w Katedrze pracowali: dr Edward Baird (ojciec znanego kompozytora, przedwojenny naczelnik Oddziału Hodowli w Ministerstwie Rolnictwa), lekarz weterynarii Wacław Majer, Czesława Gibes i Krystyna Rzepecka-Kossakowska. Przez Katedrę przewinęli się także Halina Sokorska, Henryk Jasiorowski (późniejszy rektor), czy też Kazimierz Zieliński. W Katedrze przez jakiś czas pracowali studiojąc jednocześnie Witold Zieliński i Barbara Kowalska, a także późniejszy kierownik Katedry (zmienionej w Instytut Biologicznych Podstaw Hodowli Zwierząt) i rektor SGGW Maria Joanna Radomska. W Brwinowie była ulokowana Stacja Agrobiologiczna, która powstała w wyniku starań prof. W. Hermana. Z inicjatywy Profesora powstała także w Brwinowie Stacja Oceny Wełny i Skór Owczych, interesował się On w tym czasie również owczarstwem, drobiarstwem i hodowlą zwierząt futerkowych.

W 1951 r. utworzono w SGGW Wydział Zootechniczny, przenosząc równocześnie z Wydziału Rolnego katedry: Ogólnej i Szczegółowej Hodowli Zwierząt, Katedrę Ichtiobiologii i Rybactwa, Zoologii, a także włączając nowo utworzoną Katedrę Zoohigieny. Pełniącym obowiązki dziekana Wydziału został prof. Władysław Herman, nie cieszył się jednak długo tym stanowiskiem. Wkrótce został zawieszony w czynnościach i pozbawiony zarówno dziekaństwa, jak i kierownictwa Katedry. Wiązało się to z Jego działalnością okupacyjną i przynależnością do Armii Krajowej, w której w stopniu podpułkownika zajmował stanowisko zastępcy dowódcy Stanisławowskiego Okręgu AK. Był aresztowany przez NKWD i torturowany, zeznawał później w słynnym „Procesie szesnastu”. Przeszłość ciążyła także na Edwardzie Bairdzie, który już po wojnie został aresztowany i dopiero w 1957 r. wrócił do pracy w Katedrze, gdzie się habilitował. Profesora Hermana po dwóch latach przywrócono do pracy i wkrótce rozpoczął on znów bardzo ożywioną działalność.

Pracownicy Katedry Ogólnej Hodowli Zwierząt prowadzili wykłady i ćwiczenia początkowo na Wydziale Rolniczym, później od 1951 r. na Wydziale Rolniczym i Zootechnicznym, a od 1952 r. także na Wydziale Weterynaryjnym. Później przez jakiś czas doc. Mandecki, prof. Radomska i prof. Stanisławski wykładali chów i żywienie zwierząt na Wydziale Ekonomiki Produkcji SGPiS. Prof. Radomska i prof. Sławiński wykładali genetykę populacji na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Warszawskiego. Prof. Sławiński, jako visiting profesor wykładał przez dwa lata, po hiszpańsku, genetykę populacji i metody hodowli zwierząt na Uniwersytecie Stanowym w Guanajuato w Meksyku.

Głównymi kierunkami badawczymi Katedry były w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych: pochodzenie i udomowienie zwierząt, ocena pokroju, ocena wieku zwierząt, ocena użytkowości i wartości hodowlanej, wzrost i rozwój zwierząt oraz wpływ środowiska na zwierzęta, szczególnie procesy adaptacyjne i aklimatyzacyjne. Taki też był zakres wykładanej dyscypliny zwanej ogólną hodowlą zwierząt. W Brwinowie oprócz zwierząt gospodarskich była w Katedrze mała zwierzętarnia, prowadzona jako tzw. gospodarstwo pomocnicze. Robiono na jej terenie doświadczenia na królikach, nutriach, tchórzofretkach, kurach bankiva, perliczkach, myszach, szczurach i świnkach morskich.

W latach 1955 – 1970 w Katedrze, oprócz jej kierownika prof. Hermana, pracowali: obecny prof. Tadeusz Sławiński i zmarła w 1992 r. dr Maria Bednar, mgr Jan Kulikowski, który został znanym hodowcą norek i prof. Frindt, który został w 1970 r. kierownikiem Zakładu Hodowli Zwierząt Futerkowych w Katedrze Szczegółowej Hodowli Zwierząt.

W latach sześćdziesiątych powstał Zakład Genetyki Populacji, kierowany początkowo przez doc. Stefana Mandeckiego, który będąc internowanym w czasie wojny w Szwajcari tam się doktoryzował. Równocześnie z jednostki badawczej przy fabryce jedwabiu naturalnego w Milanówku przeszli do Katedry doc. Jan Wąsowicz (przed wojną wysokiej rangi harcerz ze Lwowa) i mgr Teresa Kremky. Oni to w 1957 r. utworzyli Zakład Hodowli Owadów Użytkowych.

W 1967 r. w Katedrze zaczęła pracę doc. dr Maria Joanna Radomska, której powierzono kierownictwo Zakładu Genetyki Populacji, wkrótce przemianowanego na Zakład Genetyki Stosowanej Zwierząt. Profesor Radomska od 1970 r. objęła stanowisko dyrektora Instytutu Biologicznych Podstaw Hodowli Zwierząt. W skład Instytutu weszły Katedra Ogólnej Hodowli Zwierząt, Katedra Ichtiobiologii i Rybactwa, Zakład Pszczelnictwa oraz Katedra Zoologii.

Profesor Władysław Herman przeszedł w 1970 r. na emeryturę i wkrótce poważnie zachorował. Zmarł w 1981 r. Pozostawił znaczny dorobek naukowy, w większości opublikowany przed wojną. Wśród wielu prac wyróżnia się bardzo nowatorska praca habilitacyjna wykonana w Instytucie Hirszfelda, dotycząca grup krwi kur. Profesor Herman był kierownikiem studiów doktoranckich. Wypromował wielu doktorów nauk rolniczych. Do końca 1970 r. była w Katedrze 1 habilitacja, obroniono 25 doktoratów i powstały 34 większe prace doświadczalne.

W ramach Instytutu Biologicznych Podstaw Hodowli Zwierząt działał, jak już uprzednio powiedziano, Zakład Genetyki Stosowanej Zwierząt, którego kierownikiem była prof. Maria Joanna Radomska, poza nią w Zakładzie pracowali: Tadeusz Sławiński, Witold Skolasiński, Ewa Szynkiewicz, Elżbieta Wirth-Dzięciołowska, Zbigniew Tyszka, Elżbieta Michalska, Małgorzata Charon, Wanda Olech, Andrzej Życzyński, Barbara Jaworek, Elżbieta Martyniuk i Elżbieta Strózik. Dwoje pracowników tworzących zaczątek Zakładu Zwierząt Łownych (dr Czesław Gibesowa i dr Michał Wasilewski) zostało przeniesionych na Wydział Leśny. Doc. Jan Wąsowicz zmarł, a dr Teresa Kremky przeszła na emeryturę. W Zakładzie przez krótki czas pracowali jeszcze Beata Burzyńska, Katarzyna Balcerzak, Renata Korzyńska i Józef Klewiec.

Profesor Radomska, jako kierownik Zakładu, rozwinęła ożywioną działalność ukierunkowaną na badanie efektywności selekcji i doboru przy użyciu zwierząt laboratoryjnych, a także genetycznej odporności na choroby oraz genetyki owiec. Założono zwierzętarnię dla myszy laboratoryjnych i oddzielnie dla przepiórek japońskich. Badaniami nad myszami zajął się dr Tadeusz Sławiński, a genetyczną odpornością na choroby dr Witold Skolasiński. Badania nad genetyką owiec prowadziła prof. Radomska. W 1981 r. dyrektorem Instytutu został doc. dr hab. Tadeusz Sławiński, który zajmował to stanowisko do 1985 r. Po nim funkcję tę piastowali przez dwie kadencje doc. dr hab. Witold Skolasiński i przez jedną prof. Radomska.

W 1989 r. powrócono do struktury katedralnej, tworząc Katedrę Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt z zakładami: Ogólnej Hodowli Zwierząt, Genetycznej Oporności oraz Doskonalenia Zwierząt. Pierwszym zakładem kierował prof. T. Sławiński, drugim doc. W. Skolasiński, a trzecim dr Elżbieta Michalska. Kierownikiem Katedry byli kolejno prof. M.J. Radomska, doc. dr hab. W. Skolasiński i prof. T. Sławiński.

Wkrótce odeszła dr Elżbieta Strózikowa, na miejsce której przyjęto dr hab. Tadeusza Kaletę. Nowymi pracownikami zostali jeszcze mgr Wiesław Świderek, mgr Joanna Gruszczyńska i mgr Zuzanna Nowak.

W Katedrze po odejściu prof. Hermana uzyskano 3 tytuły profesora, 5 habilitacji, 18 doktoratów. Wielu młodych pracowników Katedry było wyróżnionych za prace magisterskie przez międzynarodowe i krajowe stowarzyszenia naukowe: Elżbieta Michalska przez Europejską Federację Zootechniczną (fundowany pobyt na Kongresie w Sztokholmie w 1978 r.), Wanda Olech przez Europejską Federację Zootechniczną (fundowany pobyt na Kongresie w Madrycie w 1984 r.), Mateusz Wieczorek przez Międzynarodowe Stowarzyszenia Drobiarskie (fundowany pobyt na Kongresie w New Delhi w 1997 r.).

W roku 2001 Katedra wraz z całym Wydziałem Nauk o Zwierzętach (dawny Zootechniczny) została przeniesiona do nowego budynku przy ulicy Ciszewskiego w Warszawie.

W zakładzie Genetyki Stosowanej i później w Katedrze prowadzono wiele tematów koordynowanych przez Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu. Profesor Tadeusz Sławiński koordynował temat finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt. „Doskonalenie metod hodowli małych zwierząt użytkowych”. Po 1989 r. w Katedrze uzyskano wiele grantów KBN i grantów wewnętrznych, oraz poważną sumę z Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w ramach programu „Zwierzętarnia”, a także z Ekofunduszu.

W Katedrze prowadzi się obecnie badania nad efektywnością selekcji i doboru na myszach i przepiórkach japońskich, a także badania nad głównym genem płodności u owiec olkuskich, badania z zakresu genetyki molekularnej nad rolą głównego kompleksu zgodności tkankowej u zwierząt i nad zastosowaniem metod genetyki molekularnej w hodowli. Oddzielnym nurtem są badania nad behawiorem zwierząt i badania nad genetyką ryb, gadów i płazów. Prowadzone są także interesujące prace z zakresu hodowli zachowawczej, bioróżnorodności oraz hodowli zwierząt w ogrodach zoologicznych.

Zakres prowadzonej przez pracowników Katedry dydaktyki jest ogromny i dotyczy zajęć na studiach stacjonarnych i zaocznych, głównie na Wydziale Nauk o Zwierzętach, ale także na Międzywydziałowym Studium Biotechnologi, Międzywydziałowym Studium Ochrony Środowiska, Wydziale Medycyny Weterynaryjnej i Wydziale Rolniczym. W ostatnich latach opracowano propozycje wiele nowych przedmiotów, żeby unowocześnić i rozszeżyć ofertę proponowaną dla studentów.

Obecnie kierownikiem Katedry jest dr hab. Wiesław Świderek. Zespół pracowników Katedry obejmuje: 1 profesora tytularnego: dr hab. Wanda Olech, 3 profesorów nadzwyczajnych SGGW: dr hab. Tadeusz Kaleta, dr hab. Elżbieta Martyniuk, dr hab. Joanna Gruszczyńska oraz adiunktów: dr hab. Paweł Nasiadka, dr inż. Katarzyna Fiszdon, dr inż. Marta Gajewska, dr Beata Grzegrzółka, dr Daniel Klich oraz dr inż. Marlena Wojciechowska.

Najważniejsze dokonania pracowników Katedry:

1. Udowodnienie możliwości i opracowanie metody bezkąpieliskowego chowu nutrii (W. Herman i T. Sławiński).

2. Charakterystyka rozrodu tchórzofretek (W Herman i M. Bednarz).

3. Wykrycie genu podwyższonej płodności u owiec olkuskich i skompletowanie stada tych owiec (M. Knothe z AR w Krakowie, M. J. Radomska, E. Martyniuk).

4. Wyhodowanie i genetyczno-hodowlana charakterystyka kilku biomodeli zwierząt laboratoryjnych (stado outbred myszy Brw:PGCI, dwie przeciwstawne linie myszy selekcjionowane przez przeszło 100 pokoleń na masę ciała w 21 dniu życia. Linia myszy selekcjonowanych na masę jąder – T. Sławiński i E. Wirt-Dzięciołowska, E. Martyniuk).

5. Wyhodowanie i genetyczno-hodowlana charakterystyka linii przepiórek japońskich selekcjonowanych według indeksu z ograniczeniem (E. Michalska).

6. Ocena stopnia zinbredowania i udziału założycieli w światowej populacji żubrów i wpływ tych czynników na ich rozród i przeżywalność potomstwa. Opracowanie i wdrożenie komputerowego programu banku informacji o wszystkich żubrach utrzymywanych w rezerwatach na całym świecie (W. Olech).

7. Wykrycie u owiec zjawiska immunizacji ciążowych, polegających na stymulacji układu immunologicznego ciężarnej samicy antygenami transplantacyjnymi płodu, do tego momentu immunizacje ciążowe znane były tylko u bydła i koni (M. K. Charon i J. Gruszczyńska).